Bằng thuyết nhân quả, Đức Thế Tôn đã mở ra một lối thoát cho con người, phục hồi quyền làm chủ của con người, chỉ cho họ thấy Thượng Đế tối cao quyết định họa phước của mỗi người chính là bản thân nghiệp nhân của họ, trong đó Ý thức đóng vai trò chủ chốt trong quá trình tạo nghiệp. Tổ Quy Sơn dạy: "Đời này mình quyết định lấy mình chứ chẳng ai khác. Bằng cách ý thì ngưng, quên hết các duyên, không cùng căn trần đối đãi. Bởi lẽ tâm vốn không, cảnh vốn lặng, chỉ vì bị bế tắc lâu ngày không thông suốt mà thôi".(kim sanh tiện tu quyết đoán, tưởng liệu bất do biệt nhân, tức ý vong duyên. Bất dữ chư trần tác đối, tâm không cảnh tịch, chỉ vị cửu trệ bất thông"[Văn Cảnh Sách].